Een jaar geleden, ter gelegenheid van de 110e verjaardag van de oprichting van de eerste Pools-Katholieke organisatie in Nederland, het "Pools-Katholiek Genootschap "Eenheid" onder de invocatie van St.Wojciech" (in de volksmond bekend als "Wojciech"), werd een boek gepubliceerd met de titel "Polskie korzenie w limburgskiej ziemi" ("Poolse wortels in Limburgse grond"). De redacteur van het boek is Frans Wojciechowski, die al vele jaren voorzitter is van "Wojciech". Het boek bestaat uit negen familieverhalen van mensen die er perfect in slagen drie identiteiten te combineren: de Poolse, de Limburgse en de Nederlandse, wat, zoals Frans Wojciechowski benadrukte, enkele decennia geleden niet gemakkelijk was. De term "Pool" was helemaal niet positief, zoals Theo Zurek bitter schrijft, en het heeft lang geduurd voordat de Limburgers hun Poolse buren begonnen te waarderen.

In zijn memoires komen we meer te weten over het begin van de Poolse gemeenschap in Nederland, die samenhangt met de migratie van Polen om in de mijnen van West-Europa te werken. We lezen over hun harde werk en gezinsleven. Degenen die memoires schrijven gaan graag terug naar de tijd toen hun voorouders nog in het Poolse land woonden. Zo vraagt redacteur Wojciechowski zich af of hij verwant is met de president van de Tweede Poolse Republiek Stanisław Wojciechowski (1869 - 1953), terwijl Funs Patelski zijn voorouders zoekt in de familie van een molenaar uit Rogaczew. Zij zijn nieuwsgierig naar waar ze vandaan komen, en zij illustreren hun verhalen met bewaarde foto's.

Maar voor mij gaan de interessantste delen van het boek over het leven in een ander land, want voor hun grootouders of ouders was Nederland een vreemd land. Ze kwamen hier voor brood en de geschiedenis besloot dat ze hiervoor altijd zouden blijven. Zij redden zich zo goed als zij konden, en om hun taal en tradities te bewaren, namen zij deel aan het verenigingsleven, waarvan er vóór de Tweede Wereldoorlog bijna vijftig waren. De Polen konden kiezen uit typische mijnbouworganisaties, de gymnastiekvereniging "Sokół" en talrijke koren en artistieke kringen. "Wesoły Tułacz" (De Vrolijke Zwerver), die door bijna alle auteurs van het boek wordt genoemd, is vandaag de dag nog steeds actief. De optredens en liederen van het koor gaven luister aan kerkelijke en nationale vieringen, evenals aan evenementen die in het Poolse Huis in Brunssum werden georganiseerd. "Wesoły Tułacz" heeft ook de Poolse gemeenschap in Limburg vertegenwoordigd op festivals en concerten. Het is waarschijnlijk het oudste Poolse koor ter wereld.

Ook "Syrena" en "Syrenka", gesticht door Marian Jakubowski, die al heel lang lesgaf aan Poolse mijnwerkerskinderen, worden met genegenheid herdacht. De auteurs van de memoires schrijven ook over Poolse taallessen. Op initiatief van de eerste Poolse pastoor, Wilhelm Hoffmann, werden katholieke vrouwenverenigingen opgericht. Marianna Drożdżok was verbonden met een van deze verenigingen en schonk een schilderij van de "Zwarte Madonna", waarvan een kopie tot 2015 in de kerk in Hoensbroek (nu in Nuth) hing. Polen organiseerden in augustus bedevaarten naar deze kerk, en het schilderij zelf werd meegedragen in processies, die zeer kleurrijk waren omdat de deelnemers folkloristische kostuums droegen. De auteurs van het boek halen met veel gevoel herinneringen op aan de vieringen van het liturgisch jaar: het delen van ouwel op kerstavond, het zingen van kerstliederen, het zegenen van paasmandjes, bezoeken aan het graf van Christus. Dat zijn beelden die bijna iedereen zich herinnert. Ook reizen naar het land van hun voorouders hebben onvergetelijke indrukken op hen achtergelaten.

Het boek is een aanbeveling waard, niet alleen omdat we kennis kunnen nemen van het privéleven van Limburgse landgenoten, maar ook omdat het een aanvulling is op een andere publicatie over de honderdjarige geschiedenis van de Polen in Nederland, namelijk 'Dla chleba i wolności' ('Voor brood en vrijheid') dat in 2000 werd uitgegeven door Frans Wojciechowski. Samen met het artikel “Ze kwamen van ver. De geschiedenis van de oudste Poolse vereniging in Nederland", vormen deze boeken een trilogie die het niet gemakkelijke maar wel rijke leven beschrijft van de Poolse gemeenschap in Limburg gedurende meer dan een eeuw in dit land.

“Poolse wortels in Limburgse grond”, onder redactie van Frans Wojciechowski, Stichting Historische Kring "Het Land van Herle", Heerlen 2021.

Het boek bevat herinneringen van de families: Patelski (Funs Patelski), Drozdzok (Rob Drozdzok), Buchwald, Wojciechowski (Frans Wojciechowski), Banach en Kosicki (Gieniu Banach), Cierniak en Bukowski (Marc Rodenburg en Yvonne Rodenburg-Cierniak), Zurek (Theo Zurek), Młodzicki (Mlodzick), Ludwiczak en Klimecki (Hennes Schoonens en Alina Schoonens-Ludwiczak).

Bestellingen kunnen worden geplaatst op de website van de Stichting Historische Kring "Het Land van Herle":

https://www.landvanherle.nl/2021/09/11/poolse-wortels-in-limburgse-grond/

Grażyna Gramza a